Stylizacja, archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja

Dowiesz się, co to jest styl, stylizacja, archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja.

Stylizacja językowa to świadomy zabieg, którego celem jest nadanie wypowiedzi cech właściwych danemu stylowi. Dialektyzacja natomiast polega na świadomym nadaniu wypowiedzi cech językowych właściwych dla języka danego regionu. Kolokwializacja to stylizacja polegająca na wprowadzeniu do tekstu elementów języka potocznego.

Szczegółowe wyjaśnienia i przykłady archaizacji, dialektyzacji i kolokwializacji znajdziesz w edusensownym materiale.

Styl językowy to sposób wyrażania myśli w mowie i piśmie.
Możemy mówić:
- o stylu indywidualnym charakteryzującym danego człowieka,
- o stylu funkcjonalnym charakteryzującym teksty o tej samej funkcji społecznej (np. teksty naukowe, publicystyczne, urzędowe),
- o stylu epoki charakteryzującym teksty powstałe w tym samym czasie, np. teksty średniowieczne, renesansowe, barokowe, oświeceniowe, itd.

Stylizacja językowa to świadomy zabieg, którego celem jest nadanie wypowiedzi cech właściwych danemu stylowi. I tak autor pisanej współcześnie powieści historycznej, której akcja rozgrywa się w czternastym wieku, może użyć stylizacji zwanej archaizacją, aby lepiej nakreślić obraz ówczesnego świata i ułatwić czytelnikowi przywołanie go w umyśle. Może wprowadzić do tekstu archaizmy. Archaizmy to elementy języka odbierane współcześnie, jako przestarzałe lub nieużywane, a popularne w opisywanej epoce.
Analizując fragmenty literatury pod kątem archaizacji zwróć uwagę:
- czy w tekście pojawiają się nieużywane obecnie wyrazy np.: białogłowa, azaliż, waćpan, giermek, kajet,
- czy znaczenie wyrazów jest takie jak obecnie, np. stolec, błędny rycerz,
- czy zapisana wymowa wyrazów jest odmienna od obecnej , np. kozieł zamiast kozioł, sierce zamiast serce,
- jaka jest odmiana wyrazów, może pojawić się np. w Prusiech w miejsce w Prusach
- jak zabudowane są zdania, np. „Poszedłem tedy do biura, dokąd i tak mnie obowiązek mojej pracy wzywał, ale już to, przyznam się , jak na ścięcie szedłem, bo co też tam, jak to tam mnie
po wczorajszym na owym przyjęciu chodzeniu urzędniki i koledzy moi przyjmą…”
- czy pojawiają się nieużywane obecnie konstrukcje składniowo-frazeologiczne, np. wszem wobec
i każdemu w osobna wiadomym się czyni…
Archaizację znajdziesz np. w powieściach historycznych Henryka Sienkiewicza.

Dialektyzacja natomiast polega na świadomym nadaniu wypowiedzi cech językowych właściwych dla języka danego regionu. Dialektyzacja wprowadza do wypowiedzi, utworu elementy językowe, które współcześnie odbierane są przez osoby używające ogólnej odmiany języka polskiego jako gwarowe. Gwara może charakteryzować środowisko, w którym przebiega akcja utworu lub bohatera. Może podkreślać jego pochodzenie. Analizując utwór, wypowiedź pod kątem dialektyzacji zwróć uwagę na te same aspekty językowe, jak w przypadku archaizacji: zapisaną wymowę, słownictwo, słowotwórstwo, odmianę, związki frazeologiczne, składnię. Szukaj różnic pomiędzy ogólną odmianą języka polskiego a elementami języka użytymi w tekście, wypowiedzi. Najbardziej znanym przykładem powieści, w której pojawiła się dialektyzacja są „Chłopi” Władysława Reymonta.

I wreszcie „kawa na ławę”, czyli kolokwializacja, stylizacja polegająca na wprowadzeniu do tekstu elementów języka potocznego, mówionego, którym posługujemy się na co dzień, nie dbając nadmiernie o przestrzeganie reguł. Teksty takie, mówiąc kolokwialnie, „dobrze się czyta” i łatwo zapamiętuje. Częste stosowanie kolokwializmów może być jednak odbierane, jako niechlujstwo, brak staranności, prostactwo.