Kpisz, czy o drogę pytasz

Kadr z filmu "Pan Tadeusz", 1928

Tego frazeologizmu używamy, kiedy intencje rozmówcy nie są dla nas jasne, kiedy podejrzewamy manipulacje, kiedy chcemy dać do zrozumienia, że czyjś dylemat jest dla nas absurdalny.

Powiedzenie zrobiło zawrotną karierę w drugiej połowie XIX wieku. Pierwsze poświadczone literackie użycie znajduje się w powieści "Kuglarze" zapomnianego nieco dzisiaj Józefa Korzeniowskiego. Używały go także w swoich utworach prozatorskich takie tuzy polskiej literatury jak Henryk Rzewuski, Ignacy Kraszewski, Maria Konopnicka czy niezwykle popularny także współcześnie Tadeusz Dołęga-Mostowicz.

Wydaje się jednak, że źródło zwrotu bije na kartach "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza. Iskrząca się dowcipem i wdziękiem rozmowa Hrabiego, zmierzającego na śniadanie do soplicowskiego dworu, z Zosią karmiącą kury w przydwornym ogrodzie, jest najbardziej spektakularną realizacją powiedzenia zarówno w jego dosłownym jak i przenośnym znaczeniu. Panienka speszona pytaniami magnata o oczywistości, nie wypowiada wprawdzie takiej sentencji, ale ma ją na końcu języka.

Zygmunt Krasiński entuzjastycznie o "Panu Tadeuszu"

Zygmunt Krasiński

Narodowa epopeja napisana przez Adama Mickiewicza budziła skrajne emocje. Wśród pierwszych czytelników byli tacy, u których wywoływała bezmiar nudy, tacy, których irytowała i wreszcie zachwyceni. Do ostatnie grupy należał Zygmunt Krasiński. W liście do swego ojca hrabiego Wincentego Krasińskiego, magnata, generała i namiestnika Królestwa Polskiego, autor "Nie-Boskiej komedii" pisał:

Niech Papa przeczyta co prędzej „Pana Tadeusza” Mickiewicza. To jedyne dzieło w swoim rodzaju – lepsze od „Monachomachii”, komiczne, pełne życia narodowego polskiego, dzieło polskie całą gębą, narodowe, wiejskie, szlacheckie – „Don Kiszot” polski – dowód nieodbyty wielkiego geniuszu. Wszystko tam się znajdzie: wady i zalety Polski, natura polska, uczucia nasze wzniosłe i śmieszności bez liku – rewolucje nasze, sejmiki, szlachta stara i młode generacje, jakobiny i doktrynery – wszystko, wszystko z taką prawdą oddane, z taką prostotą, że aż strach bierze."

Opinię Cypriana Kamila Norwida o epopei znajdziesz tutaj>>

Poradnik Telimeny - jak zrobić wrażenie

Henri Gillard Glindoni, "Lekcja flirtu z wachlarzem"

Wypróbuj sprawdzony sposób, szczegółowo opisany przez Adama Mickiewicza w narodowej epopei. - Spó... więcej »